بازنمایی شاخص‌های توکل: مدخلی بر تصمیم‌گیری حکیمانه

نوع مقاله : علمی-تخصصی

نویسندگان

1 دانشگاه فردوسی مشهد

2 استاد گروه مدیریت دانشگاه فردوسی مشهد

3 عضو پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

نقش باورها و ارزش‌های دینی بر رفتار افراد بر کسی پوشیده نیست، مدیران سازمان‎ها نیز از این قاعده مستثنا نیستند. در این میان توکل به خداوند در زمره ارزش‎ها و اعتقاداتی قرار می‎گیرد که به‌رغم اهمیت بسیار و نقش کارکردی این مفهوم در رفتار مدیران و فرایند‎های مدیریت، به‌ویژه در فرایند تصمیم‎گیری، پژوهشگران مدیریت کمتر بدان پرداخته‎اند. در این راستا، هدف پژوهش حاضر، احصاء شاخص‎های رفتاری و نگرشی توکل است. بدین منظور، این شاخص‎ها از طریق مصاحبه با ده تن از صاحب‌نظران مدیریت اسلامی، به روش گلوله برفی استخراج گردید. به منظور کسب اطمینان از یافته‎های حاصل از مصاحبه و ماهیت نگرشی _ رفتاری شاخص‎ها، روش دلفی نیز به کار گرفته شد، و سیزده شاخص رفتاری و نوزده شاخص نگرشی توکل شناسایی شدند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Representing of Reliance Indicators: An Entry into the Wise Decision-Making

نویسندگان [English]

  • Elahe Shiezadeh 1
  • Saeed Mortazavi 2
  • Mohammadali Ansari 3
1 MashhadU
2 Mashhad
3 MashhadU
چکیده [English]

 
It is so much obvious that the religious beliefs and values effect on the behavior of each person as well as organizational managers. Although among religious values and beliefs, the concept of reliance on God plays an important functional role in managers' behavior and management processes, especially decision-making process, management scientists have taken it into consideration less. Thus, the aim of this research is to provide the behavioral and observational indicators of reliance. These indicators were identified through interviewing ten Islamic management experts selected by snowball sampling. Delphi method was applied to ensure the findings of interviews and the behavioral - observational nature of indicators. Finally, thirteen behavioral and nineteen observational indicators related to reliance were identified.

کلیدواژه‌ها [English]

  • reliance
  • Decision-making
  • reliance indicators
آذر، ع. (1380)، «بسط و توسعه روش آنتروپی شانون برای پردازش داده‎ها در تحلیل محتوی»، تهران: علوم انسانی دانشگاه الزهرا(س)، 11(1)، ص1_18.
ابن‌فارس، ابوالحسین، احمد بن فارس بن زکریا (1387)، ترتیب مقاییس اللغه، قم: مرکز دراسات الحوزة والجامعه (پژوهشگاه حوزه و دانشگاه).
اسماعیلی‌زاده، ع. و م. محدثی‌فر (1392)، «توکل و تأثیر آن بر متغیرهای رفتاری تصمیم‎گیری مدیران از منظر قرآن»، مشهد: مجله مشکوه، بنیاد پژوهش‎های آستان قدس رضوی، ص18.
اعرابی، س. م. و م. فیاضی (1389)، «استراتژی پژوهش کیفی در حوزه مدیریت»، راهبرد، 19(1)، ص242_225.
امام خمینی، ر. ا. (1377)، شرح حدیث جنود عقل و جهل، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
امام خمینی، ر. ا. (1368)، چهل حدیث، مرکز نشر فرهنگی رجاء.
امیرآبادی، پ. (1386)، توکل در قرآن و حدیث و نقش آن در زندگی انسان، پایان‎نامه منتشرنشده کارشناسی ارشد دانشگاه اصول‌الدین.
ایمان، م. (1388)، مبانی پارادایمی روش‌های کمّی و کیفی تحقیق در علوم انسانی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
ایمان، م. ت. و م. ر. نوشادی (1390)، «تحلیل محتوای کیفی»، پژوهش، 3(2)، ص15_44.
جوهری، ا. (بی‌تا)، الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیه، به تحقیق احمد عبدالغفور عطار، ج5، دارالعلم للملایین.
حسینعلی‌پور، ح. (1386)، توکل از دیدگاه امام خمینی(ره)، قم: عروج.
داﻧﺎیی‌ﻓﺮد، ح. و ز. ﻣﻈﻔﺮی (1387)، «ارﺗﻘﺎی رواﻳﻲ و ﭘﺎﻳﺎﻳﻲ در ﭘﮋوﻫﺸ‌ﻬﺎی ﻛﻴﻔﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ: ﺗﺄﻣﻠﻲ ﺑﺮ اﺳﺘﺮاﺗﮋی‌های ﻣﻤﻴﺰی ﭘﮋوﻫﺸﻲ»، ﭘﮋوهش‌های ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ، 1(1)، ص131_162.
ذوالفقار، ﻫ. (1387)، بررسی تأثیر نقش مؤلفه‎های ارزشی توکل بر کاهش استرس در کارمندان شرکت گاز استان قم، قم: پایان‎نامه منتشرنشده کارشناسی ارشد دانشگاه تهران (پردیس قم).
راغب اصفهانی، ح. ب. م. (1381)، مفردات الفاظ القرآن، تهران: حوراء.
رضاپور، ی. (1376)، «الگوی تصمیم‎گیری در مدیریت علمی ‎و مدیریت اسلامی»، دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز، 40(3)، ص85-106.
روحانی‌نژاد، ح. (1383)، توکل، تهران: کانون اندیشه جوان.
زارعی متین، ح. و م. ک. کاویانی (1382)، «شاخص‎های رفتاری توکل و تأثیر آن بر عوامل بازدارنده رفتاری تصمیم‎گیری مدیران»، فرهنگ مدیریت، 1(4)، ص17_29.
سلطان‌القرایی، خ. (1381)، «نیایش و توکل، عوامل آرامش روح انسان»، علامه، 1(3): ص63_71.
ش‍ج‍اع‍ی‌، م. ح. م. د. ا. (1383)، توک‍ل‌ ب‍ه‌ خ‍دا: راه‍ی‌ به سوی‌ ح‍رم‍ت‌ خ‍ود و س‍لام‍ت‌ روان‌، ق‍م: مؤسسه‌ آم‍وزش‍ی‌ و پژوهشی امام خمینی(ره‌).
شعبانی ورکی، ب. و ص. کاظمی‎ (1389)، «پژوهش کیفی؛ روش یا بوش؟»، راهبرد، (54).
طباطبایی، س. م. ح. (1391ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ج17، ص4 و 9.
طریحی، ش. ف. ا. (1416ق)، مجمع البحرین؛ قم: مؤسسة البعثه.
طوسی، م. ب. ح. (بی‌تا)، التبیان فی تفسیر القرآن، مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل‌البیت(ع).
عابدی، ا. و ع. ر. شواخی (1389)، «مقایسه روش‌شناسی پژوهش کمّی ‎و کیفی در علوم رفتاری»، راهبرد، 19(1)، ص153_168.
عبداللهی، ع. (1384)، «روان‌شناسی تصمیم‎گیری: تأثیر پیگیری اطلاعات بی‌فایده و غیر ابزاری بر انتخاب و تصمیم‎گیری»، تازه‎های علوم‌شناختی، 1، ص39_48.
غباری بناب، ب. (1377الف)، «توکل به خدا»، قبسات، 3(2)، ص104_117.
غباری بناب، ب. (1377ب)، «طرح تهیه مقیاس اندازه‌گیری توکل به خدا»، دانشگاه اسلامی، (4)، ص16_20.
غباری بناب، خدایاری، شکوهی یکتا و ن. فقیهی (1382)، رابطه توکل به خدا، با اضطراب و صبر و امیدواری در شرایط ناگوار، تهران: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، دفتر نشر معارف.
غزالی، م. (1390)، کیمیای سعادت، تهران: میلاد.
فرمد، م. (1391)، شناسایی جایگاه توکل در تحمل ابهام کارآفرینان مسلمان، تهران: پایان‎نامه منتشرنشده کارشناسی ارشد دانشگاه تهران.
فضل‌الهی، س. ا. و م. ملکی توانا (1389)، «روش‌شناسی تحلیل با تأکید بر تکنیک‌های خوانایی‌سنجی و تعیّن ضریب درگیری متون»، پژوهش، 2(1)، ص71_94.
فقیهی، ا. و م. علیزاده (1384)، «روایی در تحقیق کیفی»، فرهنگ مدیریت، 3(2)، ص5_20.
قرشی، س. ع. ا. (1352)، قاموس قرآن، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
قمی، ع. (1383)، منتهی الآمال، تهران: نگاران قلم.
کاویانی، م. ک. (1378)، شناسایی شاخص‎های رفتاری توکل و تأثیر آن بر عوامل بازدارنده رفتاری تصمیم‎گیری مدیران، تهران: دانشگاه تهران، کارشناسی ارشد.
کریم‌زاده میبدی، ع. (1379)، «تصمیم‎گیری از دیدگاه امام خمینی(ره)»، مصباح، 9(1)، ص21_46.
کریمیان، ح. (1388)، «روش برخورد با مشکلات از نظر نهجالبلاغه»، پیام زن، ش212.
مجلسی، م. ب. (بی‌تا)، بحارالانوار، ج17، 68، 77، الجامعة لدرر اخبار الائمة الطهار، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
محمدی ری‎شهری، م. (1377)، میزان الحکمه، قم: دارالحدیث.
مشکینی اردبیلی، ع. ا. (1383)، درس‎هایی از اخلاق، قم: الهادی.
نیکنام، ف. (1390)، «ساخت ابزار و سنجش میزان توکل در مدیران ستادی آموزش و پرورش شهر مشهد و تأثیر عوامل خصیصه‌ای بر آن»، علوم تربیتی، مشهد: پایان‎نامه منتشرنشده کارشناسی ارشد دانشگاه فردوسی.
هادوی‌نیا، ع. (1379)، بررسی و تعیین جایگاه توکل در فرایند تصمیم‌گیری مدیران از دیدگاه قرآن و نهج‌البلاغه و در عرصه عمل، مشهد: پایان‎نامه منتشرنشده کارشناسی ارشد دانشگاه فردوسی.
ه‍ول‍س‍ت‍ی‌، ا. آ. (1373)، تحلیل محتوا‌ در علوم اجتماعی‌ و انسانی، ت‍ه‍ران: دان‍ش‍گ‍اه‌ ع‍لام‍ه‌ طب‍اطب‍ای‍ی.
 
Adler, M. & E. Ziglio (1996), Gazing Into the Oracle: The Delphi Method and Its Application to Social Policy and Public HealthJessica Kingsley Publishers, London: England.
Bruns, K., J. Scholderer et al. (2004), "Closing the Gap between Values and Behavior-A Means-End Theory of Lifestyle", Journal of Business Research, 57(6): 665-670.
Coles, R. & E. Norman (2005), "An Exploration of the Role Values Plays in Design Decision-Making", International Journal of Technology and Design Education, 15 (2): 155-171.
Ghobary Bonab, B. & A. A. Haddadi Koohsar (2011), "Reliance on God as a Core Construct of Islamic Psychology", Procedia-Social and Behavioral Sciences, 30: 216-220.
Ghobary Bonab, B. & A. Sadat Yousefi Namini (2010), "The Relationship between Attachment to God and Reliance on God", Procedia-Social and Behavioral Sciences, 5: 1098-1104.
Graneheim, U. H. & B. Lundman (2004), "Qualitative Content Analysis in Nursing Research: Concepts, Procedures and Measures to Achieve Trustworthiness", Nurse Education Today, 24(2): 105-112.
Jayawardhena, C. (2004), "Personal Values' Influence on E-Shopping Attitude and Behaviour", Internet Research, 14(2): 127-138.
McShane, S. & M. Von Glinow (2009), Organizational Behavior, McGraw-Hill Higher Education.
Neuman, L. W. (2007), Basic of Sosial Research: Qualitive and Quentitive Approaches, Desighn and Production.
Nordlund, A. M. & J. Garvill (2002), "Value Structures Behind Proenvironmental Behavior", Environment and Behavior, 34(6): 740-756.
Stewart, J. K. (2009), An Investigation of an Intrapreneurial Orientation Among Employees in Service Organizations, Ohio State University.    
Walkington, T. A. (1999), The Role of Organizational Values in the Pre-Combination Decision-Making Phase of a Merger between an Academic Health Center and a Community Health Care System: A Case Study, Hamline University.