تدوین الگوی مدیریت اثربخش مسجد

نوع مقاله : علمی-تخصصی

نویسندگان

1 دانشگاه حضرت معصومه(س)

2 دانشیار دانشگاه تهران

3 ستاد دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

تحقیق حاضر با هدف شناسایی عناصر اساسی الگوی مدیریت اثربخش مسجد انجام شده است. روش طراحی الگوی مفهومی در این پژوهش، مفهوم‌سازی عملی منفرد بوده و گردآوری اطلاعات از منابع مختلف علمی و دینی انجام شده است. تحقیق حاضر از نظر جهت‌گیری تحقیق، بنیادی؛ فلسفه تحقیق، اثبات‌گرا؛ رویکردهای تحقیق، استقرائی؛ استراتژی تحقیق، پیمایشی (دلفی)؛ اهداف تحقیق، اکتشافی و نیز از نظر افق زمانی، مقطعی است. با طراحی پرسشنامه و تشکیل پانل دلفی از خبرگان نظری و اجرایی، سه مرحله تحقیق دلفی انجام شده است. یازده بُعد در این الگو در پنج حوزۀ ورودی، فرایند، خروجی، پیامد خروجی و عناصر محیطی شناسایی شدند. ابعاد ورودی عبارت‌اند از: شایستگی‌های امام مسجد، شایستگی‌های فعالان(کارگزاران)، شایستگی‌های جماعت (مأمومین) و منابع (منابع مالی، مادی و اطلاعات). حوزه فرایند، بُعد اقدامات و حوزه خروجی‌ها، تنوع و کیفیت برنامه‌ها و خدمات را شامل می‌شوند. جذب حداکثری و تحول و تعالی حوزه پیامد خروجی را تشکیل می‌دهند. عناصر محیطی نیز دربرگیرنده سازمان‌های محیطی و بافت محلی هستند. بررسی و تحلیل نتایج تحقیق دلفی نیز نشان می‌دهد از نظر خبرگان تحقیق، از میان ابعاد مختلف الگو، شایستگی‌های امام مسجد بیشترین تأثیر را در اثربخشی مسجد دارد. ضمناً برخلاف تصور عمومی، کیفیت برنامه‌های مسجد، اهمیت بیشتری را در شاخص‌های عملکردی مسجد در مقایسه با تنوع برنامه‌ها و خدمات دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Designing Model for Effective Management of Mosques

نویسندگان [English]

  • Rasoul Abbasi 1
  • gholamreza Taleghani 2
  • Abolhasan Faghihi 3
2 ut
3 atu
چکیده [English]

 
The present study has been done to investigate basic elements necessary in designing a model for effective management of Mosques. The practical method being used in this research to envisage the conceptual model was practical and singular conceptualization and to do, gathering required information was performed through various sources mainly religious and scientific ones. This study was basic in its orientation, positivistic in its philosophy, inductive in its approach and also it used Delphi method as data collection strategy. Research objectives were exploratory and time horizon of study was cross-sectional. Designing questionnaire, Delphi panel consisting of experts, both in theory and performance, three-stage Delphi study was conducted. In general, eleven dimensions were identified through five major fields in the model; input, process, output, consequence and environmental elements. Dimensions related to input are as follows; virtue of Imam, agents competencies, the merits of congregation and adequacy of financial resources, material and information. Process division includes actions and outputs encompass variety and quality of programs and services. Attracting the majority, making changes and causing transcendence were expected in the consequence division. Environmental factors also encompass environmental organizations and local context. Analyzing the results of the Delphi survey also showed that according to experts, among the various dimensions of the model, the virtue of Imam has had the greatest impact on the effectiveness of Mosque. It was also confirmed that, as opposed to popular perception, the quality of Mosque's programs has owned more importance in the performance indices of Mosque in comparison with variety of programs and services.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Management
  • management of Mosque
  • Efficiency
  • efficiency function
  • Model
آرمسترانگ، مایکل (1385)، مدیریت عملکرد (فرد، تیم و سازمان)، تهران: مرکز آموزش و تحقیقات صنعتی ایران.
پیروز، علی آقا و همکاران (1385)، مدیریت در اسلام، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
حرّ عاملی، محمد بن حسن (1403ق)، وسائل الشیعه، ج3 و 6، تهران: نشر اسلامیه.
حشمتی، محمدرضا (1384)، بررسی موضوعی و تحلیل کمی نتایج آماری طرح تهیه شناسنامه اماکن مذهبی کشور. تهران: فلاح.
رضایی بیرجندی، علی (1382)، جایگاه مسجد در فرهنگ اسلامی، تهران: مؤسسه فرهنگی ثقلین.
رضاییان، علی (1372)، اصول مدیریت، تهران: سمت.
رضاییان، علی (1379)، مدیریت رفتار سازمانی: مفاهیم، نظریه‌ها و کاربردها، تهران: انتشارات علم و ادب.
ساروخانی، باقر (1383)، «دلفای کیفی ابزار پژوهش در علوم اجتماعی»، مجله مطالعات زنان، س2، ش4، ص 85 تا 121.
شاکری، سیدرضا و حیدر محمدی (1381)، حدیث مسجد، تهران: ستاد عالی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد.
عباسی، رسول (1389)، تدوین الگوی مدیریت اثربخش نهادهای دینی، مطالعه موردی مسجد، رساله دکترا، دانشگاه تهران.
غفاریان، وفا (1379)، شایستگی‌های مدیریتی، تهران: سازمان مدیریت صنعتی.
فرهی بوزنجانی، برزو (1381)، طراحی و تبیین الگوی توسعه مدیران نظام اداری کشور، پایان‌نامه دکترا، دانشکده مدیریت دانشگاه تهران.
قرائتی، محسن (1385)، تفسیر نور، تهران: دفتر نشر مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
قنادان، منصور و همکاران (1384)، جامعه شناسی، تهران: آوای نور.
کاظمی‌پور، عبدالمحمد (1383)، سرمایه اجتماعی در ایران، تهران: انتشارات طرح‌های ملی.
کریتنر، رابرت و آنجلو کینیکی (1386)، مدیریت رفتار سازمانی، ترجمه علی‌اکبر فرهنگی و حسین صفرزاده، تهران: پیام پویا.
کیاکجوری (1387)، «سنجش عوامل ساختاری الحاق ایران به سازمان تجارت جهانی در بخش تعاون»، فصلنامه انجمن علوم مدیریت ایران، س3، ش12.
کیوی، ریمون و کامپنهود لوک وان. (1388)، روش تحقیق در علوم اجتماعی، ترجمه عبدالحسین نیک گهر، تهران: نشر توتیا.
لطفی، عبدالحسین (بی‌تا)، مسجد در آینه روایات و فقاهت، مؤسسه مسجد قم، نسخه الکترونیکی.
مرکز رسیدگی به امور مساجد (1386)، احکام مسجد، قم: ثقلین.
مرکز رسیدگی به امور مساجد (1386)، مدیریت مسجد، قم: ثقلین.
موسوی خمینی، روح‌الله (بی‌تا)، رساله توضیح المسائل، ج1، حوزه علمیه قم.
موسوی خمینی، روح‌الله (1380)، تحریر الوسیله، ج1، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی همدانی، چ8، قم: دارالعلم.
موظف رستمی، محمدعلی (1381)، آیین مسجد، ج1، 2 و 3، تهران: نشر گویه.
نبوی، محمد (1387)، مدیریت اسلامی، قم: مؤسسه بوستان کتاب.
نوبهار، رحیم (1372)، سیمای مسجد، ج1، قم: نشر مؤلف.
نهج‌البلاغه (1379)، ترجمه محمد دشتی، چ3، تهران: مشرقین.
هرسی، پال و کنث بلانچارد (1375)، مدیریت رفتار سازمانی: کاربرد منابع انسانی، ترجمه علی علاقه‌بند، تهران: امیرکبیر.
 Bowman, James S.; P. West Jonathan; M. Berman Evan & Van Wart Montgomery (2004), The Professional Edge: Competencies in Public Service, New York: M. E. Sharpe.
Boyatzis, Richard E. (1982), The Competent Manager, New York: John Wiley and Sons.
Campbell, John (1976), "Contributions Research Can Make in Understanding Organizational Effectiveness", Organizational Effectiveness: Theory-Research-Utilization, Lee Spray (ed.), India: Kent State University.
Jackson Douglas & Holland Thomas (1998), "Measuring the Effectiveness of Nonprofit Boards", Nonprofit and Voluntary Sector Quarterly, 27(2):159 - 182.
King, J. A. & K. M. Evans (1991), "Can We Achieve Outcome-Based Education?", Educational Leadership, 49(2):73-75.
Macaulay Michael & Lawton Alan (2006), From Virtue to Competence: Changing the Principles of Public Service, Public Administration Review • USA. 66(5), pp.702-710.
Mosque Excellence System Assessment Questionnaire (2008), Portal for Mosques in Singapore, Available at:
Schmidt, Roy C. (1997), "Managing Delphi Surveys Using Nonparametric Statistical Techniques, Decision Sciences, 28(3), pp.763-774.
Spencer, L. M. & S. M. Spencer (1993), Competence at Work, New York: John Wiley & Sons.