ضرورت سازمان در مدیریت امر به معروف و نهی از منکر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه فقه وو مبانی حقوق اسلامی دانشکده الهیات دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

تجربه‌های تاریخی و اجتماعی ثابت کرده است که هنجارها و ارزش‎های اجتماعی حتی اگر بر مبانی عقلی و شرعی محکمی استوار باشند. اگر به شیوه‌ای درست مدیریت نشوند می‎توانند بی‎نتیجه و بلکه دارای نتایج معکوس برای جامعه باشند و به ضد ارزش و ناهنجاری تبدیل شوند و امر به معروف و نهی از منکر نیز از این مسئله مستثنا نیست. این پژوهش با اشاره به مشکلات و آسیب‎هایی که در روش‎های اجرای امر به معروف در طول تاریخ وجود داشته است ضرورت مدیریت این دو اصل بنیادی را با شیوه‎های متناسب با جوامع گسترده و پیچیده امروزی مورد تحقیق قرار می‎دهد و مدیریت سازمانی را به‌عنوان کارآمدترین روش برای مدیریت اجرای آنها معرفی می‌کند‎ و ابتدا از آیات 104 سوره آل‎عمران و 140 سوره حج برای تأیید روش سازمانی به روش فقهی و تفسیری استظهار می‎کند و نیازمندی اجرای این دو اصل به صلاحیت‎های علمی و اخلاقی را نیز به‌عنوان دلیلی عقلی در تأیید ضرورت سازمان در اجرای آن ها مطرح می‎سازد و سپس نقاط قوت مدیریت سازمانی در اجرای امر به معروف و نهی از منکر را با استفاده از شواهد تاریخی در سه عنوان زیر به بحث می‎گذارد.

نداشتن مشکلات روش انفرادی؛ 2. امکان پرسش‌گری و پاسخگویی؛ 3. داشتن پشتوانه اجتماعی.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Necessity of the Organization in managing the good and forbidding the evil

نویسنده [English]

  • AbdulHosein Rezaee'Rad
Associate professor, Dept. of Fiqh, Faculty of Islamic Theology, Shahid Chamran University of Ahvaz,. Iran
چکیده [English]

Historical and social experiences have proven that social norms and values even if they are based on solid intellectual and religious foundations, if they are not managed in a proper way, they can be ineffective and have opposite results for the society and become anti-value and abnormality, and the command of good and forbidding evil is not excluded from this issue. This research, referring to the problems and damages that have existed in the implementation methods throughout history, investigates the necessity of managing these two fundamental principles with methods appropriate to today's vast and complex societies. It introduces organizational management as the most efficient method to manage their implementation and first of all, it highlights verses 104 of Surah Al-Imran and 140 of Surah Hajj to confirm the organizational method in a jurisprudential and interpretive way, and the need for the implementation of these two principles requires scientific qualifications. It puts forward ethics as a rational reason to confirm the necessity of organization in their implementation and then, discusses the strengths of organizational management in the implementation of good and forbidding evil using historical evidence in the following three tropics: 1) not having the problems of individual method, 2) the possibility of questioning and answering, 3) having social support.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Organizational Management
  • Organization
  • Hisbah
  • Sharia
  • Community
  • Commanding the good
  • Forbidding the bad
  1. آبرو کرومبی، نیکلاس (1376ش)، فرهنگ جامعهشناسی، مترجم: حسن پویان، تهران: انتشارات چاپخش.
  2. آیتی، اسلامی، عباسغلی (بی‎تا)، دو از یاد رفته امربه معروف و نهی ازمنکر، تهران: ایران، فدک.
  3. الامینی، عبدالحسین، احمد (1397ق)، الغدیر فی الکتاب والسنه والادب، بیروت: دارالکتاب العربی.
  4. ابراهیم، حسن (1370ق)، تاریخ سیاسی اسلام، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: انتشارات جاویدان.
  5. ابن‌ابی‌الحدید، عزالدین ابوحامد بن هبه الله بن محمد بن محمد الحسین المدائنی (1959م)، شرح نهج البلاغه، التحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، المطبعه منشور مکتبه آیةالله‎العظمی المرعشی النجفی.
  6. ابن‌اخوه (محمد بن احمد قریشی) (1409م)، معالم القربه فی احکام الحسبه، تحقیق: دکتر محمود شعبان، مصر، هیئه المصریه العامه للکتاب.
  7. ابن‌خلدون المغربی، عبد الرحمن (1352ق)، المقدمه ابن‌خلدون، ترجمه محمد پروین گنابادی، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران.
  8. ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر (بی‎تا)، البدایه و النهایه، بیروت: نشر دارالفکر.
  9. اعتماد السلطنه، محمدحسن خان (1306ش) المآثر و الآثار، تهران: دارالطباعه خاصه دولتی، چاپ سنگی.
  10. امام خمینی، روح الله موسوی (بی‎تا)، تحریر الوسیله، قم: انتشارت قدس محمدی.
  11. بصری ماوردی شافعی، الحسن علی بن محمد بن حبیب (1908م)، احکام السلطانیه و الولایات الدینیه، با مشارکت قاضی ابویعلی محمدبن حسین (1386ق)، الفراء، ق‍اه‍ره‌، مصر: دارال‍ف‍ک‍ر.
  12. بنی حسینی، صادق (1372ش)، ادیان و مذاهب جهان، قم: نشر وزیری.
  13. بیانی، شیرین (1371ش)، دین و دولت در ایران عهد مغول، ویراستةهادی عالم‌زاده، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
  14. پیرو، آلن (1370ش)، فرهنگ علوم اجتماعی، مترجم باقر ساروخونی، تهران: نشر کیهان.
  15. تفتازانی، مسعود (1409ق)، شرح المقاصد، تحقیق: عبد الرحمن عمیره، بیروت.
  16. جرجانی، علی بن محمد (1320ق)، شرح المواقف، التحقیق: بدرالدین نعسانی، قاهره.
  17. جزائری، سید عبدالله بن نعمه الله (بی‎تا)، التحفه السنیه فی شرح نخبه المحسنیه (مخطوط)، بی‎جا، نسخه میکروفیلم کتابخانه آستان قدس، شماره عمومی در کتابخانه 2269.
  18. الجوینی، عبدالملک (1369ق)، الارشاد، محقق محمدیوسف موسی و علی عبدالعظیم عبدالمجید، قاهره.
  19. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله الفسطنطینی، الرومی الحنفی (1413ق)، کشف الظنون عن اسامی الکتب والفنون، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  20. حب الله، حیدر (1396ش)، فقه امر به معروف و نهی از منکر، مترجم: الهی خراسانی، علی؛ حسینعلی شیروی، و محمدرضا ملایی، مشهد: چاپ بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی.
  21. حرعاملی، محمد بن حسن (1403)، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، تصحیح و تعلیق: عبدالرحیم الربانی الشیرازی، دارالحیاه التراث العربی.
  22. حلی، ابن‌ادریس محمد بن منصور بن احمد (1410ق)، السرائر، الحاوی لتحریر الفتاوی، التحقیق: لجنة التحقیق، قم: الناشر مؤسسة النشر الاسلامی.
  23. خویی، ابوالقاسم الموسوی (1410ق)، التنقیح فی شرح العروة الوثقی، تألیف میرزاعلی التبریزی الغروی، تنقیح درس آیة الله سیدابوالقاسم موسوی خویی، قم: دارالهادی.
  24. دشتی، محمد (1404ق)، المعجم المفهرس لالفاظ نهج البلاغه، با همکاری کاظم محمدی، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
  25. رشید رضا، محمد (1412ق)، تفسیر المنار، قم: ایران، مؤسسه دارالکتاب.
  26. رشید رضا، محمد (1414ق)، تفسیر المنار، بیروت: دارالمعرفه.
  27. ری شهری، محمدی (1404ق)، میزان الحکمه، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
  28. زمخشری، محمود (بی‎تا)، الکشاف، لبنان: دارالمعرفه، لبنان.
  29. ساکت، محمدحسین (1365ش)، نهاد دادرسی در اسلام، مشهد: ایران، نشر آستان قدس رضوی.
  30. سروش، عبدالکریم (1381ش)، حکمت و معیشت، تهران: موسسه فرهنگی صراط.
  31. شریعتی، علی (1378ش)، شیعه مجموعه آثار 7، نشر الهام، دفتر تدوین وتنظیم آثار معلم شهید دکتر علی شریعتی.
  32. شهید اول، ابی‌عبدالله محمد بن مکی العاملی (1412ق)، الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه، قم: انتشارات صادق.
  33. شهید ثانی، زین الدین بن علی العاملی (بی‎تا)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه (شرح لمعه)، نجف، عراق: جامعه النجف الدینیه.
  34. الشیخلی، صباح ابراهیم سعید (1362ش)، اصناف در عصر عباسی، ترجمه هادی عالم‌زاده، تهران: مرکز نشر دانشگاهی تهران.
  35. صرامی، سیف الله (1377ش)، حسبه یک نهاد حکومتی، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
  36. الطباطبایی، علامه سیدحسن (بی‎تا)، المیزان، بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات.
  37. علی، سید امیر (1352ق)، مختصر تاریخ العرب و التمدن الاسلامی، قاهره: مطبعه العثمانیه المصریه.
  38. الغزالی، ابوحامد محمد بن محمد (1352 ق)، احیاء علوم الدین، مصر: مطبعه العثمانیه المصریه.
  39. فیض کاشانی محمد بن المرتضی (1370ش)، الوافی فی شرح الاصول الکافی، اصفهان: مکتبه الامیرالمؤمنینg.
  40. قدردان قراملکی، محمدحسن (1382ش)، آزادی در فقه و حدود آن، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
  41. قرشی، علی‌اکبر (1352ش)، قاموس قرآن، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  42. قلقشندی، ابی‌العباس احمد ابن‌علی (بی‎تا)، صبح الاعشی فی صناعه الانشاء، دارالکتب المصریه و وزاره الثقافیه القومیه.
  43. کولب، ویلیام، گولد، جولیوس (1384ش)، فرهنگ علوم اجتماعی، مترجم باقر برهام، ویراستار محمدجواد زاهدی، تهران: نشر مازیار.
  44. کوئن، بروس (1395ش)، درآمدی به جامعه‌شناسی، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: ناشر توتیا.
  45. گلپایگانی (الموسوی الگلپایگانی)، محمدرضا (1414 ق)، مجمع المسائل، قم: ناشر مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل‌بیت.
  46. لقبال، موسی (1971م)، الحسبه المذهبیه فی بلاد المغرب العربی، الشرکه الوطنیه للنشر والتوزیع.
  47. لمبتون، آن.کی.اس (1380ش)، دولت وحکومت در اسلام، ترجمه و تحقیق: سیدعباس صالحی و محمدمهدی فقهی، تهران: چاپ و نشر عروج.
  48. ماجد، عبد المنعم (1972م)، تاریخ الحضاره الاسلامیه فی العصورالوسطی، قاهره: مصر، مکتبه الانجلو المصریه.
  49. متز، آدام (1378ق)، الحضاره الاسلامیه فی القرن الرابع الهجری (عصرالنهضه الاسلامیه)، بیروت−لبنان: دارالمکتب العربیه.
  50. مطهری، مرتضی (بی‎تا)، بیست گفتار، قم: ایران، صدرا.
  51. ــــــــــــ، (1368)، حماسه حسینی، تهران و قم: انتشارات صدرا.
  52. ــــــــــــ، (بی‎تا)، ده گفتار، قم، ایران، صدرا.
  53. المقریزی، تقی الدین ابن‌عباس بن علی، (856ق)، الخطط المقریزیه، دارصادر، بیروت: لبنان.
  54. النجفی، محمدحسن (1367)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، محقق: عباس القوچانی، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  55. النراقی، محمدبن مهدی (1383)، جامع السعادات، النجف: جامعة النجف الدینیه.
  56. همایون، محمدهادی (1374ش)، تبلیغات یک واژه در دو حوزه، مرکز چاپ و نشر فرهنگی سازمان تبلیغات اسلامی، ]بی‌جا[.

 

مقالات

  1. امیرکاوه، سعید (1393ش)، «نظارت اجتماعی در اسلام»، نشریه مبانی فقهی حقوق اسلامی، دوره 7، ش2، ص9−
  2. جوان آراسته، حسین (1379ش)، «امت و ملت نگاهی دوباره»، مجله حکومت اسلامی، سال 5، ش2، ص158
  3. خیری حسن (1394ش)، «بررسی جامعه‌شناختی قانون حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر»، بررسی مسائل اجتماعی ایران، دوره 6، ش2، پاییز و زمستان 1394، ص237
  4. رضایی‌راد، عبدالحسین (1389ش)، «دولتی شدن امر به معروف پیامدها و راهکارها»، مجله پژوهش‌نامه علوم سیاسی، سال 6، ش1، شماره مسلسل 21، ص109
  5. ــــــــــــ، (1390ش)، «دگرگونی‎های نظارت اجتماعی در تمدن اسلامی»، مجله اسلام و علوم اجتماعی، سال سوم، بهار و تابستان، ص145
  6. سری، ابوالقاسم (1378ش)، «منصب محتسب در ایران»، مجله حکومت اسلامی، ش13، پاییز، ص151
  7. عمید زنجانی، عباسعلی (1376)، «مقاله دیدگاه حکومتی در نظریه حسبه»، مجله حکومت اسلامی، ش3، بهار، ص1420، قم: ایران.
  8. میانجی، احمد (1363)، «خمس در کتاب و سنت»، مجله نور علم، ش4، دوره دوم، ص45
  9. یعقوبی، ابوالقاسم (1377ش)، «حسبه و ولایت فقیه»، فصلنامه حوزه شماره 85 و 86، ص167

 

پایان‌نامه‎ها

  1. بادکوبه هزاوه، احمد، حسبه در سرزمین‌های شرق اسلامی از آغاز تا سقوط بغداد، پایان‌نامه دوره دکترا دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران، رشته تاریخ و تمدن اسلامی1376ش، تهران، ایران.
  2. همراه‌دوست، بهروز، نمایی از حسبه در اسلام و نهادهای آن در جمهوری اسلامی، پایان‌نامه دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، 1377ش، تهران ایران.

 

منابع لاتین

  1. Morris, Jonowitza, (Jul., 1975), ˝socialogical theory and social cintrol˝ by the university of Scocaity,American Journal of Sociology, 81, No. 1, pp. 82-108, published by The university of Chicago.
  2. Bearman, Th. Bianquis, C.E. Bosworth, E. van Donzel and W.P. Heinrichs, (2017), Heinrichs Encyclopaedia of Islam, Second Edition.
  3. Shafaat، ahmad, (2003), commanding good and forbidding evil, HTTP, saif tripod com/ explore/dawah/.htm.
  4. Ulrike, Freitage, (2002), ˝Commanding right and forbidding wrong inIslamic˝, thouth department of SOAS http://Histori.as.ur/welcome.htm.