ترک زاده, جعفر, راضی, الهام. (1396). تأملی بر معنویت محیط کاری از منظر رویکرد اسلامی و غربی: کاربرد در رفتار سازمانی. دوفصلنامه اسلام و مدیریت, 6(11), 149-174. doi: 10.30471/im.2017.1421
جعفر ترک زاده; الهام راضی. "تأملی بر معنویت محیط کاری از منظر رویکرد اسلامی و غربی: کاربرد در رفتار سازمانی". دوفصلنامه اسلام و مدیریت, 6, 11, 1396, 149-174. doi: 10.30471/im.2017.1421
ترک زاده, جعفر, راضی, الهام. (1396). 'تأملی بر معنویت محیط کاری از منظر رویکرد اسلامی و غربی: کاربرد در رفتار سازمانی', دوفصلنامه اسلام و مدیریت, 6(11), pp. 149-174. doi: 10.30471/im.2017.1421
ترک زاده, جعفر, راضی, الهام. تأملی بر معنویت محیط کاری از منظر رویکرد اسلامی و غربی: کاربرد در رفتار سازمانی. دوفصلنامه اسلام و مدیریت, 1396; 6(11): 149-174. doi: 10.30471/im.2017.1421
تأملی بر معنویت محیط کاری از منظر رویکرد اسلامی و غربی: کاربرد در رفتار سازمانی
ایجاد معنویت در محیط کار با تسهیل واکنش سازمان در برابر تقاضاهای محیطی، پیشرفت و پایداری آن را در محیط پویای عصر حاضر فراهم می‌آورد. در این پژوهش به مفهوم معنویت محیط کاری از رویکردهای اسلامی و غربی و تبعات عملکردی هریک در رفتار سازمانی پرداخته شده است. لازم به ذکر است که اغلب پژوهش-های داخلی صورت گرفته در حوزه معنویت محیط کاری با رویکرد غربی و مؤلفه‌های برآمده از مبانی این رویکرد می‌باشند. این در حالی است که رویکرد غربی از منظری متفاوت به انسان و ارزش‌های او می‌نگرد و با اصول و مبانی برآمده از آموزه‌های دینی و جامعه اسلامی ما تناسبی ندارد. از این رو تلاش ما بر آن بوده است تا با استفاده از روش تحقیق فلسفی با بهره‌گیری از آیات و روایات، بتوان به درک عمیق‌تر و روشن‌تری از این مفهوم و کاربرد عملی آن در سطوح رفتار سازمانی دست یافت و برنامه‌های معنویت در محیط‌های کاری را متناسب با فرهنگ ایرانی – اسلامی جامعه خود اجرا و ارزیابی کرد. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که دیدگاه اسلامی به معنویت محیط کاری ازآنجایی که بر مبنای فطرت کمال‌جویی و تعالی انسان و آموزه‌های دین اسلام می‌باشد در مقایسه با رویکرد لذت‌گرا و مادی‌گرای غربی پیامدهای بسیار ارزنده و همه‌جانبه‌نگری در سه حوزه فردی، گروهی و سازمانی برای سازمان به همراه دارد. لذا، با توجه به جامعیت آموزه‌های دین اسلام از یک‌سو و اهمیت وجود معنویت کاری از سوی دیگر، پرورش معنویت با رویکرد اسلامی ضرورت می‌یابد.
workplace spirituality from Islamic and Western Approach: Application in Organizational Behavior
چکیده [English]
Creating spirituality in the workplace, enhances the organization sustainability in the present dynamic environment by facilitating its reaction towards environmental demands. In this study, the concept of workplace spirituality in Islamic and Western approaches and the practical implications of each one has been discussed in organizational behavior. It should be noted that most of internal researches carried out in the field of workplace spirituality have be done by Western approach and the components derived from the foundations of this approach. Meanwhile, the western approach looks from a different perspective to humankinds and his values and does not fit with the principles derived from our religious teachings and our Islamic society. Therefore, by using verses of Quran and narrations, through a philosophical research method we made some efforts to achieve a deeper and more comprehensive understanding of workplace spirituality and its practical application at levels of organizational behavior and implement and evaluate the program of workplace spirituality in accordance with Iranian – Islamic culture of our society. The results of this study showed that the Islamic perspective on the workplace spirituality, which is based on the nature of perfectionism, human excellence, and the teachings of the Islam religion in levels of individual, group, and organizational is more valuable and comprehensive than the Western materialistic approach. Therefore, due to the comprehensiveness of the teachings of Islam on the one hand and the importance of the existence of spirituality on the other hand, the cultivation of spirituality with Islamic approach is necessary.
کلیدواژه ها [English]
spirituality, workplace spirituality, Islamic approach, western approach, organizational behavior
مراجع
1. آهنگران، محمدرسول (1395)، «عقلانیت و علم، معیار تمایز معنویت در اسلام از معنویت در سایر مکاتب»، پژوهش‌های علم و دین، سال هفتم، شماره 1، ص1−23.
2. ابراهیم‌پور، حبیب و ولی نعمتی (1395)، «تحلیل نقش دینداری در تعالی معنویت در محیط کاری کارکنان»، پژوهش‌های مدیریت عمومی، سال نهم، شماره 32، ص155−168.
3. اخوان ارمکی، مجتبی و فاطمه حمیدیان (1393)، «تجلی معنویت در سایه زیارت با معرفت حضرت امام رضاj»، مجموعه مقالات دومین همایش ملی سیره و معارف رضوی معنویت، چ1، جلد اول، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
6. ترک‌زاده، جعفر؛ سمیرا نکومند و فرزانه دهقان هراتی (1392)، «بررسی کارکردهای اساسی سازمان در خدمت به توسعه جامعه و برخی الزامات آن»، فصلنامه توسعه منابع انسانی و پشتیبانی، شماره 8، ص39−64.
7. ترک‌زاده، جعفر و الهام راضی (1395)، «تحلیل نقش انسجام سازمانی در بهبود کیفیت تصویر بیرونی سازمان با نقش واسطه‌ای توان پاسخگویی به محیط»، دومین کنفرانس بین‌المللی انسجام مدیریت و اقتصاد در توسعه.
8. جانیپور، محمد و سیدمهدی لطفی (1394)، «نقش آیات اخلاقی قرآن کریم در تدوین نظام هدایت فردی و اجتماعی»، فصلنامه تحقیقات علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا، دوره 12، شماره2، 27−55.
9. جعفری شورگل، سکینه (1392)، «تأملی بر معنویت سازمانی با رویکرد اسلامی»، الگوی پیشرفت اسلامی−ایرانی، سال دوم، شماره 3، ص179−200.
10. جوادی آملی، عبدالله (1378)، دین‌شناسی (سلسله بحث‌های فلسفه دین)، چاپ پنجم، قم: نشر اسرا.
11. حبیبی، رضا (1382)، «دین و معنویت‌گرایی»، حدیث زندگی، سال 3، شماره 125.
12. خمینی، روح الله (1378)، صحیفه امام، جلد 16، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینیe.
13. دهخدا، علی‌اکبر (1377)، لغت‌نامه، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
14. رابینز، استیون پی و جاج، تیموتی ای (1394)، رفتار سازمانی،ترجمه مهدی زارع، تهران: نص.
15. رستگار، عباسعلی و علیرضا نوبری (1394)، «مدل مفهومی معنویت قدسی مبتنی بر قرآن در سازمان»، مطالعات تفسیری، سال ششم، شماره 23، ص81−102.
16. رستگار، علی (1384)، معنویت در سازمان، رساله دکترا، دانشگاه تهران.
17. رودساز، حبیب و مجید بیشه (1393)، «نقش معنویت اسلامی در بروز رفتار شهروندی سازمانی»، مدیریت منابع در نیروی انتظامی، سال اول، شماره 44، ص81−104.
18. رودگر، محمدجواد (1388)، «معنویت‌گرایی در قرآن، مبانی، مؤلفه‌ها و کارکردهای معنویت قرآنی»، فصلنامه علوم انسانی، سال 4، شماره 140.
19. زینی‌وند، زهرا؛ جاوید امینی؛ لیلا کرمی و جهانگیر کرمی (1394)، «کارآموزی آموزش معنویت با رویکرد اسلامی در کاهش اضطراب وجودی»، روان‌شناسی دین، سال 8، شماره 4، ص93−106.
20. ساغروانی، سیما و سیدمرتضی غیور (1388)، «معنویت، خودشکوفایی و هوش معنوی در محیط کار»، هنر مدیریت. شماره 6، ص27−31.
22. شریعتی، علی (1386)، تاریخ تمدن (مجموعه آثار 11)، جلد 1، چاپ هشتم، انتشارات قلم.
23. شفیعی، زهرا و رضوان السادات جزایری (1395)، «اثربخشی آموزش معنویت مبتنی بر آموزه‌های اسلامی بر شکوفایی زنان متأهل»، اقتصاد فرهنگی−تربیتی زنان و خانواده، سال یازدهم، شماره 37، ص77−92.
24. شمخی‌نژاد، فاطمه و گلناز احمدی (1387)، «مدیریت در پرتو معنویت»، تدبیر، شماره 202.
25. شیدائیان، حسین (1387)، «راهکارهای تقویت معنویت در سپاه و بسیج»، مربیان، سال 8، شماره 27.
26. صفایی مقدم، مسعود (1390)، «مطالعه تحلیلی نظام معنویت‌گرایی و ارائه رویکردی برای آموزش عالی معنویت‌گرا: رویکردی اخلاق‌بنیان»، راهبرد فرهنگ، شماره 12 و 13، ص78−110.
27. طالقانی، غلامرضا؛ مصطفی محمدی و حسین رستمی (1392)، «معنویت سازمانی گامی مؤثر در جهت بهبود رفتارهای شهروندی سازمانی (مورد: شهرداری زاهدان)»، مدیریت فرهنگ سازمانی، سال 11، شماره 2، ص163−188.
28. عترت‌دوست، محمد (1389)،«درآمدی بر معنویت‌شناسی سازمانی و کارکردهای آن در نیروی انتظامی»، دوماهنامه توسعه انسانی پلیس،سال 7، شماره 32، ص105−122.
29. عرب صالحی، محمد و محمد کاشی‌زاده (1393)، نقد و بررسی معنویت‌گرایی، قم: مؤسسه فرهنگی و اطلاع‌رسانی تبیان، برگرفت از سایت https://library.tebyan.net/books.
30. عطافر، علی؛ زینب امیری؛ علی کاظمی و یداله امیری (1392)، «تأثیر رهبری معنوی اسلامی بر عملکرد سازمانی (مطالعه موردی شرکت گاز استان لرستان)»، دوفصلنامه مدیریت اسلامی، سال 21، شماره 1، ص219−239.
31. ﻏﺒﺎری ﺑﻨﺎب، باقر؛ محمد سلیمی؛ لیلا سلیانی و مقدم ثنا نوری (1386)، «هوش معنوی، اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻧﻮﯾﻦ دﯾﻨﯽ»، دوره 3، شماره 10، ص521−741.
32. فتاحی، مهدی؛ علی‌اکبر فرهنگی و بهاره واثق (1385)، «معنویت در محیط کار و نقش آن در بهبود رفتار شهروندی سازمانی»، مجله فرهنگ مدیریت، سال 13، شماره 14، ص23−39.
33. کامفیروزی، محمدحسن؛ علی بنیادی نائینی و رضا مهری (1394)، «بررسی تأثیر معنویت بر ابعاد مختلف فردی در سازمان مبتنی بر نظریات شهید مطهری»، مدیریت اسلامی، شماره 10، ص67−82.
34. محمدی‌راد، حمید؛ هاجر سادات موسوی و هاجر جهاندیده (1393)، «مبانی معنویت اسلامی در آموزه‌های رضوی»، مجموعه مقالات دومین همایش ملی سیره و معارف رضوی، ص15−36.
35. مردی، غلامعلی؛ پنجعلی پورشکر پسی (1391)، «بررسی اثرات معنویت محیط کار بر رفتارهای شهروندی سازمانی و ارتباط آن با کیفیت خدمات در بیمارستان امام خمینیe»، فصلنامه مهندسی مدیریت نوین، دوره 1، شماره 1، ص67−98.
36. مرزبند، رحمت‌اله و علی‌اصغر زکوی (1391)، «شاخص‌های سلامت معنوی از منظر آموزه‌های وحیانی»، اخلاق پزشکی، سال اول، شماره 20، ص69−99.
37. مروتی، سهراب و مینا یعقوبی (1392)، «بررسی تأثیر مناسک اسلامی بر فرایند معنویت‌یابی دینی»، معرفت ادیان، سال چهارم، شماره 16، ص7−20.
38. مشبکی، اصغر؛ محمد باشکوه و وحیده علی‌پور (1385)، «معنویت و رهبری»، مطالعات مدیریت صنعتی، سال پنجم، شماره 14، ص177−200.
39. مصباح، علی (1389)، «واکاوی مفهومی معنویت و مسئله معنا»، فصلنامه اخلاق پزشکی، سال 4، شماره 14.
40. مطهری، مرتضی (1374)، مجموعه آثار شهید مطهری، تهران: انتشارات صدرا.
41. مظاهری سیف، حمیدرضا (1387)، «راهکارها و مدل‌های توسعه معنویت اسلامی»، اخلاق، شماره 13 و 14، ص198−252.
42. معصومی، هادی (1395)، «تبیین مفهوم معنویت در رهبری سازمان‌ها از منظر رویکرد غربی و اسلامی»، ماهنامه پژوهش ملل، شماره 9.
43. ملکیان، مصطفی (1380)، «اقتراح، دین و عقلانیت در نظرخواهی از دانشوران»، فصلنامه نقد و نظر، شماره 25 و 26.
44. منصورنژاد، زهرا؛ محمدباقر کجباف؛ فریبا کیانی و سیدرضا پورسعید (1389)، «بررسی رابطه بین جهت‌گیری مذهبی (درونی، بیرونی) و جنسیت با اضطراب مرگ در بین دانشجویان»، یافته‌های نو در روان‌شناسی، دوره 5، شماره 15، ص135−143.
45. میرزایی توکلی، سیدمنصور و مهدی شریعتمداری (1394)، «بررسی تأثیر معنویت در محیط کار و تعهد سازمانی بر رضایت شغلی پرسنل ستادی نهادی نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه»، مدیریت در دانشگاه اسلامی، سال چهارم، شماره 1، ص59−76.
46. نادری، ناهید و سعید رجایی‌پور (1389)، «مدیریت با رویکرد معنوی (شاخص‌های ارزیابی تحقق معنویت در سازمان)»، مطالعات اسلامی در علوم انسانی، سال 1، شماره 1، ص119−138.
47. ناصحی‌فر، وحید و محمدرسول الماسی‌فرد (1388)، «جایگاه معنویت محیط کاری در جامعه سازمانی امروز»، اخلاق در علوم و فناوری، دوره 4، شماره 3−4، ص17−27.
48. نقوی، سیدعلی؛ میرمحمد اسعدی و سیدحبیب‌الله میرغفوری (1394)، «الگوی معنویت سازمانی در آموزش عالی مبتنی بر آموزه‌های اسلامی»، مدیریت اسلامی، سال 23، شماره 2، ص145−177.
49. همتی نوع‌دوست گیلانی، مهناز؛ محمدصادق حسن‌زاده و فاطمه منزوی (1394)، «بررسی رابطه معنویت در محیط کار و عزت نفس سازمانی»، مطالعات رفتار سازمانی، سال 4، شماره 1، ص51−74.
50. Ashmos. D. P., & Duchon, D. (2000), Spirituality at Work: a Conceptualization and measure,Journal of Management Inquiry, Vol. 9, No.2, pp. 45-134.
51. Boje, D. (2000), Another view: approaches to the study of spiritual capitalism. Work and Spirit. The University of Scranton, pp. xxv-xxxii.
52. Bruce, W. M. (2000), Public administrator attitudes about Spirituality: An exploratory study, American Review of Public Administration, 30, No.4, pp.460-472.
53. Cavanagh, G. F. (1999), Spirituality for Managers: Context and Critique. Journal of Organizational Change Management. 12 (3), pp. 186-199.
54. Claude, J., & Zamor G. (2003), Workplace spirituality and organizational performance. Public Administration Review, 63 (3), pp. 355-364.
55. Cunha, M. P., Rego, A., & D'oliveira, T. (2006), Organizational spiritualties: An ideology-based typology. Business & Society, 45(2), pp. 211-234.
56. Elkins, D.N., Hedstorm, L.J., Hughes. L.L, Leaf, J.A., & Saunders, C. (1998), towards a humanistic Phenom enological spirituality, Journal of Humanistic Psychology, 28 (4): pp. 5-18.
57. Gerald F., Canvash, U., & Bandsuch, M. R. (2002), Virtue as a bench mark for 125 spiritualityinbusiness. Journal of Business Ethics, vol.38, pp. 109-117.
58. Gibbons, P. (2001), Spirituality at Work: definitions, measure, assumption and validity climes. Paper presented at the academy of management, tornato.
59. Griffin, D. (1998), Spirituality and society: Postmodrn Spirituality, Political Economy, and Art, Albany: State university of Management Exevutive, 10, pp. 8-77.
60. Hinnells, R. J. (1995), A new dictionary of religion.
61. Karakas, F. (2010), Spirituality and performance in organizations: a literature Review. Journal of Business Ethics, 94(1), pp. 89-106.
62. Kinjerski, V., & Skrypnek, B. J. (2006, August), MEASURING THE INTANGIBLE: DEVELOPMENT OF THE SPIRIT AT WORK SCALE. In Academy of Management Proceedings (Vol. 2006, No. 1, pp. A1-A6), Academy of Management.
63. krishnakumar, S., & Neck, C.P. (2002), The "what", "why" and "how" of spirituality in the workplace. Journal of Managerial Psychology, Vol. 17, No.3, pp.153-164.
64. Marques, J., Dhiman, S. and King, R. (2005), Spirituality in the workplace: Developing an Integral model and a Comprehensive Definition. The Journal of American Academy of Business, Cambridge, Vol.7, No.1, pp.81-91.
65. Milliman, J., Czaplewski, A. J., & Ferguson, J. (2003), Workplace spirituality and employee work attitudes: An exploratory empirical assessment. Journal of organizational change management, 16 (4), pp. 426-447.
66. Mitroff, I. A., & Denton, E. A. (1999), A spirituality audit of corporate America: a hard look at spirituality, religion and values in the work place. Son Francisco, C. A: Jossey- Bass.
67. Mitroff, I. I. (2003), Do not promote religion under the guise of spirituality. Organization, 10(2), pp. 375-382.
68. Myers, J. E. (1990), Wellness throughout the lifespan. Guidepost, May.
69. Oswick, C. (2009), Burgeoning workplace spirituality? A textual analysis of momentum and directions. Journal of Management, Spirituality and Religion, 6 (1), pp.15–25.
70. Pawar, B. S. (2009), Individual spirituality, workplace spirituality and work attitudes: An empirical test of direct and interaction effects. Leadership& Organizational Development Journal, 30, pp. 759–777.
71. Robbins, S. (2003), Essentials of organization behavior. 7thed. Print’s Hall, New Jersey.
72. Robbins S.P. & Judge T. (2009a), Organizational Behavior, 13th Edition. Pearson International Edition.
73. Shahbaz, W., & Gjafoor, M. M. (2015), Workplace spirituality and organizational commitment: a case study of water and sanitation agencies of Punjab, Pakistan. International Journal of Sciences: Basic and Applied Research, Vol. 24, No.1.
ابتدای صفحه